Anna Karenina ilə məhkəmə çəkişməsi perspektivləri

Tarix: 20-05-2019 15:27
Baxış sayı: 1148

An­na Ka­­­­re­­­­ni­­­­na mə­­­­nim tək ya­­­­şa­­­­dı­­­­ğı­­­­mı tə­­­­zə­­­­cə al­­­­dı­­­­ğım il­­­­lüst­­­ra­­­­si­­­­ya­­­­lı "An­­­­na Ka­­­­re­­­­ni­­­­na" ki­­­­ta­­­­bın­­­­dan gö­­­­rüb. An­­­­na "An­­­­na Ka­­­­re­­­­ni­­­­na"nın sə­­­­hi­­­­fə­­­­lə­­­­rin­­­­dən bə­­­­şə­­­­riy­­­­yə­­­­ti gü­­­­dür­­­­müş. Ne­­­­cə şir­­­­ni­­­­kib, diş­­­­lə­­­­ri­­­­ni ne­­­­cə iti­­­­lə­­­­yib­­­­sə, XIX əsr­­­dən bir­­­­ba­­­­şa mə­­­­nim ya­­­­şa­­­­dı­­­­ğım XXI-ə ad­­­la­­­yıb. Hə­­­lə yax­­­şı­­­dı, XX-də onu "Ka­­­laş­­­ni­­­kov"la od­­­la­­­ma­­­yıb­­­lar.

An­­­na mə­­­şu­­­qə­­­yə eh­­­ti­­­ya­­­cım ol­­­du­­­ğu­­­nu ha­­­va­­­dan­­­ca oxu­­­yub. XIX əsr rus klas­­­sik ədə­­­biy­­­ya­­­tın­­­dan boy­­­lan­­­maq­­­la. O, XX əsr sev­­­gi­­­lə­­­ri­­­nə tə­­­zə­­­lik­­­cə ye­­­kun vu­­­rub. Ba­­­lan­­­sı bağ­­­la­­­yıb. Xo­­­şu­­­ma gəl­­­mə­­­yi xo­­­şu­­­na gə­­­lib. Əsas da ge­­­cə ya­­­tar­­­kən so­­­yun­­­ma­­­la­­­rım on­­­da şəh­­­vət­­­lər oya­­­dıb. Açı­­­ğı, mən çox ero­­­tik so­­­yu­­­na­­­nam. Elə bu­­­nuca gö­­­zü tu­­­tub. Axı, on­­­da və onun ki­­­mi si­­­vi­­­li­­­zas­­­yon qa­­­dın­­­lar­­­da sev­­­gi şəh­­­vət­­­lə baş­­­la­­­yır. Şəh­­­vət­­­lər sev­­­gi­­­lə­­­rin pro­­­lo­­­qu­­­dur. On­­­lar şəh­­­və­­­tə hət­­­ta bir­­­ba­­­şa "sev­­­gi" de­­­yən­­­di­­­lər. Bu söz­­­lə­­­ri si­­­no­­­nim ki­­­mi ba­­­şa dü­­­şür­­­lər. Qu­­­ru və qar­­­tı­­­mış Alek­­­sey Ka­­­re­­­nin An­­­na üçün yal­­­nız ni­­­gah ka­­­ğı­­­zın­­­da əhə­­­miy­­­yət kəsb edir.

O, ge­­­cə­­­nin bir alə­­­min­­­də, gö­­­zü­­­mə yu­­­xu get­­­ha­­­get­­­də ba­­­şı­­­mın üs­­­tü­­­nü kəs­­­dir­­­di. Be­­­lə şey ya­­­tıb yu­­­xu­­­ma da gir­­­məz­­­di. Mən gö­­­zü­­­yu­­­mu­­­lu üs­­­tü­­­nə şı­­­ğı­­­dım. Onun An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na ol­­­du­­­ğu­­­nu iş iş­­­dən ke­­­çən­­­dən son­­­ra an­­­la­­­dım. Özü də özü de­­­yən­­­dən son­­­ra. Yox­­­sa yüz il qa­­­la onu ta­­­nı­­­maz­­­dım. Axı ge­­­cə qa­­­ra-cü­­­cə qa­­­ra,  ca­­­van xa­­­nım­­­la­­­rın kim­­­li­­­yi bir o qə­­­dər rol oy­­­na­­­mır. Bil­­­səy­­­dim ki, bu An­­­na o An­­­na­­­dır, ye­­­nə hə­­­rə­­­kət­­­lə­­­ri­­­mi tə­­­lə­­­sik yüz öl­­­çüb, bir bi­­­çər, özü­­­mü ci­­­lov­­­la­­­yar, sı­­­ğor­­­ta­­­la­­­yar­­­dım. Ya­­­dı­­­ma dü­­­şən­­­də də­­­li olu­­­ram: gör mən ney­­­lə­­­dim. Gə­­­lib-gə­­­lib har­­­da ça­­mura bat­­dım. Dim­­di­­yim­­dən iliş­­­dim. Əlim­­­dən nə xa­­­ta çıx­­­dı. Ci­­­na­­­yət Mə­­­­cəl­­­­lə­­­sin­­­də ədə­­­bi qəh­­­rə­­­man­­­la cin­­­si əla­­­qə mad­­­də­­­si yox­­­dur­­­sa da, bu ən azı Lev Tols­­toy­­­dan ayıb­­­dı. Həm də onun hər han­­­sı qəh­­­rə­­­ma­­­nı­­­nı be­­­lə işə sövq et­­­mək ba­­­ğış­­­lan­­­maz səhv­­di. Səhv də yox - ci­­­na­­­yət. Bir iş də var ki, on­­­da gə­­­rək bü­­­tün qa­­­dın­­­lar­­­la xoş ün­­­siy­­­yət ci­­­na­­­yət əməli sa­­­yı­­­la. On­­­da bə­­­şə­­­riy­­­yə­­­tin kö­­­kü kə­­­si­­­lər ki. Ol­­­ma­­­dı elə, ol­­­du be­­­lə, ona qar­­­şı ci­­­na­­­yət işi qal­­­dı­­­rı­­­lar, həbs qə­­­ti im­­­kan təd­­­bi­­­ri se­­­çi­­­lər­­­di. Məş­­­hur­­­lar­­­la iliş­­­gi­­­li iş­­­lər hə­­­mi­­­şə qor­­­xu­­­lu­­­dur. Məh­­­­kə­­­mə­­­lər də haq-na­­­haq on­­­la­­­ra ar­­­xa du­­­rur. Bir söz­­­lə, şöh­­­rət - təh­­­lü­­­kə mən­­bə­­yi­­dir. İnan­­­dı­­­rım, Tols­­to­­­yun An­­­na­­­sı­­­na gö­­­rə ada­­­mın ata­­­sı­­­na od vu­­­rar­­­lar. An­­­caq Tols­­to­­­yun ya­­­nın­­­da gü­­­na­­­hı­­­mı, ərin­­­dən bo­­­şa­­­na­­­ca­­­ğı təq­­­dir­­­də, An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na ilə ev­­­lən­­­mək­­­lə yu­­­ya bi­­­lə­­­rəm. Mən bu­­­na ha­­­zı­­­ram. Bir şərt­­lə ki, dün­­­ya ədə­­­biy­­­ya­­­tın­­­dan qop­­­sun, ay­­­rıl­­­sın. Dün­­­ya­­­nın gö­­­zü qar­­­şı­­­sın­­­da "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"dan - ədə­­­bi ob­­­raz­­­lıq­­­dan çı­­­xıb ana­­­ma gə­­­lin ol­­­sun. Özüm on­­­dan bir-iki öv­­­lad da is­­­tə­­­yə­­­rəm. Sö­­­zü­­­mün ca­­­nı odur ki, onun ai­­­lə hə­­­ya­­­tı ədə­­­bi qəh­­­rə­­­man şək­­­lin­­­də müm­­­kün de­­­yil. Am­­­ma öv­­­lad­­­la­­­rı­­­mı­­­zın Lev Tols­­toy­­­la bağ­­­lı­­­lı­­­ğı gö­­­zəl bir iş olar­­­dı. On­­­lar hə­­­yat­­­da yax­­­şı yer tu­­­tar­­­dı­­­lar.   

Nə əcəb, An­­­na Vrons­­ki­­­dən də be­­­zib? Yox­­­sa o mə­­­ni sı­­­na­­­ğa çə­­­kir­­­miş: Tols­­to­­­ya hör­­­mə­­­tim qa­­­lıb, ya yox? İm­­­ta­­­han­­­dan lax çıx­­­dım. An­­­caq dö­­­şək ki­­­mi al­­­ta yı­­­xıl­­­maq­­­la da sı­­­naq qoy­­­maz­­­dı­­­lar, axı! Di­­­gər tə­­­rəf­­­dən, bur­­­da baş­­­qa su­­­al­­­lar or­­­ta­­­ya çı­­­xır: əgər ona də­­­yib-to­­­xun­­­ma­­­say­­­dım, L.Tols­­to­­­ya hör­­­mə­­­tim qal­­­mış­­­mı sa­­­yı­­­la­­­caq­­­dı? Gö­­­rən, qa­­­dı­­­na han­­­sı mü­­­na­­­si­­­bət hör­­­mət­­­dir? Mən­­­cə, An­­­na Lev Tols­­to­­­yun tə­­­sir da­­­i­­­rə­­­sin­­­dən "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"nın ilk ça­­­pın­­­da­­­ca çı­­­xıb. Hət­­­ta onun ilk va­­­ri­­­an­­­tın­­­da - qa­­­ra­­­la­­­ma sə­­­viy­­­yə­­­sin­­­də. O, Tols­­toy­­­la bir­­­də­­­fə­­­lik üzü­­­lü­­­şüb. Yox­­­sa ça­­­pa qə­­­dər be­­­lə hoq­­­qa­­­lar çı­­­xar­­­say­­­dı, Lev Ni­­­ko­­­la­­­ye­­­viç bu­­­na döz­­­məz, onun dər­­­si­­­ni yax­­­şı ve­­­rər­­­di. Tə­­­xəy­­­yü­­­lün­­­də­­­cə. Ən azı si­­­ma­­­sı­­­nı də­­­yiş­­­di­­­rər­­­di. Acıq­­­ca gö­­­zəl­­­li­­­yi­­­ni azal­­­dar­­­dı da. Üzü­­­nə ey­­­bə­­­cər xal­­­lar qo­­­yar­­­dı. Ya onu əx­­­laq mü­­­cəs­­­si­­­mə­­­si­­­nə çe­­­vi­­­rər­­­di. Əx­­­laq da ki An­­­na üçün ölüm ki­­­mi bir şey­­­di. Hər hal­­­da, An­­­na "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"da ey­­­bə­­­cər gör­­­sə­­­nə­­­cək­­­di. La­­­kin ədib onu şəh­­­vət tu­­­lu­­­ğu şək­­­lin­­­də hə­­­ya­­­ta atıb. Elə bu da An­­­na­­­ya sərf edir. O, əx­­­laq qay­­­da­­­la­­­rıy­­­la ya­­­şa­­­maq is­­­tə­­­məz­­­di. Bu iş onun üçün fa­­­ci­­­a­­­nə olar­­­dı.

Vay, vay, An­­­na XIX əsr­­dən bu ya­­­na özü üçün sər­­­bəst gə­­­zir. Heç nə ve­­­ci­­­nə de­­­yil. Si­­­ya­­­sə­­­tə də qa­­­rış­­­mır. Onun­­­ku su­­­bay ki­­­şi­­­lə­­­ri to­­­ra sal­­­maq­­­dı. Min­­­lər­­­cə oxu­­­cuya gəl-gəl de­­yib. On­­ları ələ­­yib, əl­­dən ke­­­çi­­­rib. Zöh­­­rə­­­vi xəs­­­tə­­­lik­­­lə­­­rə də tu­­­tul­­­ma­­­mış ol­­­maz. An­­­caq o, ve­­­ne­­­ro­­­lo­­­qu da elə­­­cə "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na" oxu­­­cu­­­la­­­rı ara­­­sın­­­dan ta­­­pa bi­­­lər­­­di. Baş­­­qa əla­­­cı yox­­­du. Aş­­­kar­­­da dis­­­pan­­­se­­­rə get­­­mək im­­­ka­­­nın­­­dan məh­­­rum­­­du. O öz mə­­­şuq­­­la­­­rı­­­nı öm­­­rü­­­nün hü­­­dud­­­la­­­rın­­­dan uzaq­­­lar­­­da çırt­­ma­­­la­­­yıb se­­­çir. Ev­­­li ki­­­şi­­­lə­­­rin evin­­­də­­­sə "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"dan bur­­­nu­­­nu çö­­­lə çı­­­xar­­­maz. On­­­la­­­rın ar­­­vad­­­la­­­rıy­­­la saç­­­yol­­­du­­­su­­­na çıx­­­ma­­­ğı Al­­­lah gös­­­tər­­­mə­­­sin. Sa­­­çı­­­nı ovuc­­­la­­­yıb ye­­­rə qo­­­yar, üzü­­­nü cı­­­rıb çə­­­nə­­­si­­­nə ya­­­pış­­­dı­­­rar, cəm­­­də­­­yi­­­ni yun ki­­­mi di­­­dər­­­di­­­lər. Ki­­­tab­­­da sus­­­maq - on­­­da bu əx­­­laq tə­­­za­­­hü­­­rü  qor­­­xu­­­dan tö­­­rən­­­miş­­­di.

Bəl­­­kə onun özü­­­nün də kim­­­lər­­­lə­­­sə tə­­­miz ai­­­lə qur­­­maq niy­­­yə­­­ti olub. La­­­kin şəh­­­vət­­­lə baş­­­la­­­nan ün­­­siy­­­yət adı­­­nı ki­­­şi qo­­­yan hər bir kə­­­si ai­­­lə qur­­­maq­­­dan çə­­­kin­­­di­­­rər. Şəh­­­vət qı­­­sa müd­­­dət­­­də ma­­­raq­­­lı­­­dır və son­­­ra­­­kı hə­­­yat ge­­­di­­­şa­­­tı­­­na şüb­­­hə­­­lər do­­­ğu­­­rur. Hər­­­çənd bu zə­­­min­­­də ai­­­lə qu­­­ran­­­lar da ta­­­pı­­­lır. Gü­­­man, onun­­­la ai­­­lə­­­lər qu­­­ru­­­lub da, da­­­ğı­­­lıb da. Tols­­to­­­yun xa­­­ti­­­ri­­­nə ai­­­lə­­­lik döv­­­rü­­­nü xey­­­li uza­­­dan­­­lar da ol­­­muş olar. Bir növ, Tols­­toy fak­­­to­­­ru ai­­­lə­­­lə­­­ri möh­­­kəm­­­lə­­­dib. XIX və XX yü­­­zil­­­lər mət­­­bu­­­a­­­tı­­­nı yax­­şı-yax­­şı araş­­­dır­­­mış ol­­­saq, An­­­na­­­nın kim­­­lər­­­lə­­­sə toyu xə­­­bər­­­lə­­­rinə də rast gə­­­lə­­­rik. Onu de­­­yim ki, Tols­­to­­­yun bu ədə­­­bi ob­­­ra­­­zı­­­na ev­­­lə­­­nən kəs qis­­­mən xoş­­­bəxt­­dir. Cə­­­miy­­­yət­­­də asan­­­ca şöh­­­rət ta­­­par. Əcəb bu şöh­­­rət­­­lə­­­rin Ru­­­si­­­ya və baş­­­qa öl­­­kə­­­lər­­­də, ələl­­­xü­­­sus Av­­­ro­­­pa­­­da iz­­­lə­­­ri­­­ni ax­­­ta­­­ra­­­san. On­­­la­­­rın hət­­­ta Av­­­ro­­­pa­­­nın biz­­­nes ta­­­ri­­­xin­­­də, öl­­­kə­­­lə­­­rin iq­­­ti­­­sa­­­di tə­­­rəq­­­qi­­­sin­­­də də ro­­­lu ina­­­nı­­­la­­­sı­­­dır.

Hər hal­­­da, An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na in­­­di­­­lik­­­də mə­­­ni se­­­çib. De­­­yən, şöh­­­rət qu­­­şu gec­­­dən-gec gə­­­lib mə­­­nim də çiy­­­ni­­­mə qon­­­maq is­­­tə­­­yib. Gə­­­rək bu in­­­for­­­ma­­­si­­­ya­­­nı cə­­­miy­­­yə­­­tə ötü­­­rəm. Bu­­­nun baş­­­qa in­­­for­­­ma­­­si­­­ya­­­lar­­­dan nə­­­yi ək­­­sik­­­dir? On­­­da­­­kı ab­­­surd­­luq və şok ef­­­fek­­­ti yer­­­li-ye­­­rin­­­də­­­dir. Ni­­­yə də giz­­­lin qal­­­sın? Qoy cə­­­miy­­­yət on­­­dan fay­­­da­­­lan­­­sın! Elə özüm də. Üs­­­tə­­­lik, bu xə­­­bər mə­­­nim öl­­­kəm­­­də Lev Tols­­to­­­ya meyl­­lə­­­ri da­­­ha da güc­­­lən­­­di­­­rər. An­­­na­­­nın xa­­­ti­­­ri­­­nə "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"nı oxu­­­yan­­­lar say­­­ca ar­­­tar. An­­­na­­­ya ki­­­tab­­­da­­­ca işarə vu­­rar, ona göz edər­­­lər. Qəlb­­lər­­­də bə­­­zi ümid­­­lər ya­­­nar. Gə­­­lə­­­cək üçün plan­­­lar qu­­­ru­­­lar. Gə­­­lə­­­cək işıq­­­la­­­şar. Məğ­­­mun və na­­­ə­­­lac ki­­­şi­­­lə­­­rə gə­­­lə­­­cək ba­­­ğış­­­la­­­nar.

An­­­caq his­­­sə qa­­­pı­­­lıb An­­­na­­­nı bas­­­mar­­­la­­­ma­­­ğım bəl­­­kə də mə­­­nim səh­­­vim idi. Öz ide­­­al­­­la­­­rı­­­ma xə­­­ya­­­nət et­­­dim. Əl­­­bət­­­tə, bu, Tols­­to­­­yun ru­­­hu­­­na bö­­­yük hör­­­mət­­­siz­­­lik­­­di. Ada­­­ma de­­­yər­­­lər, tu­­­ta­­­lım, An­­­na ax­­­maq və çö­­­lə­­­düş­­­məy­­­di, bə sə­­­nə nə ol­­­muş­­­du? "Özü­­­nü sax­­­la­­­ya bil­­­mir­­­din?" - so­­­ru­­­şar­­­dı­­­lar. Hə­­­min xə­­­bə­­­ri aləmə faş et­­mək­­lə də id­­­bar bir nü­­­mu­­­nə­­­ni yay­­­mış olar­­­dım. Şəh­­­vət düş­­­kün­­­lə­­­ri Tols­­to­­­yun bü­­­tün qa­­­dın qəh­­­rə­­­man­­­la­­­rı­­­na vur­­­rey hü­­­cu­­­ma ke­­­çər­­­di­­­lər. Vur-çat­­­la­­­sın xirt­­də­­­yə çı­­­xar­­­dı. Eyş-iş­­­rət baş alıb ge­­­dər, Tols­­to­­­yun ro­­­man­­­la­­­rı ümum­­­­xa­­­na­­­ya çev­­­ri­­­lər­­­di. Hər­­­çənd ara­­­da dün­­­ya­­­ya uşaq­­­lar da gə­­­lə­­­cək­­­di. Mən bu­­­ra­­­da gü­­­na­­­hı ye­­­nə Tols­­toy­­­da, Lev Ni­­­ko­­­la­­­ye­­­vi­­­çin özün­­­də­­­cə gö­­­rü­­­rəm. Zəh­­­mət çə­­­kib, ədə­­­biy­­­ya­­­tı aya­­­ğı­­­sü­­­rüş­­­kən­­­lər­­­lə dol­­­dur­­­ma­­­yay­­­dı. Üs­­­tə­­­lik də, on­­­la­­­rı əbə­­­diy­­­yə­­­tə ötür­­­mək be­­­lə va­­­cib­­­di­­­mi? An­­­na­­­lar be­­­lə ma­­­tah­­­dı­­­lar?! Tols­­toy sev­­­gi­­­lə­­­ri gə­­­rək na­­­mərd­­lik­­­lər­­­dən ke­­­çir­­­mək­­­lə gös­­­tə­­­rəy­­­di? Baş­­­qa cür edə bil­­­məz­­­di­­­mi? Yə­­­qin o özü də əx­­­la­­­qı düz­­­gün tə­­­səv­­­vür et­­­mə­­­yib. Əs­­­lin­­­də mə­­­nim tut­­­du­­­ğum iş zor­­­la­­­ma ci­­­na­­­yə­­­ti ki­­­mi töv­­­sif edi­­­lə bi­­­lər. An­­­caq in­­­saf da di­­nin ya­­rı­­sı­­dır, ava­­­ra qa­­­dı­­­na mü­­­na­­­si­­­bət­­­də "zor­­­la­­­ma" is­­­ti­­­la­­­hı kö­­­kün­­­dən səhv­­dir. Əs­­­lin­­­də Tols­­to­­­yun ədə­­­bi qəh­­­rə­­­man­­­la­­­rıy­­­la bağ­­­lı heç bir mə­­­həb­­­bət ma­­­cə­­­ra­­­sın­­­da ci­­­na­­­yət tər­­­ki­­­bi yox­­­dur. An­­­na mə­­­ni se­­­və­­­rək ya­­­nı­­­ma gəl­­­di­­­yi­­­ni ça­­­ta­­­çat özü qu­­­la­­­ğı­­­ma pı­­­çıl­­­da­­­mış­­­dı. Am­­­ma biz də çö­­­rə­­­yi qu­­­la­­­ğı­­­mı­­­za ye­­­mi­­­rik - yə­­­qin ey­­­ni sö­­­zü ha­­­mı­­­ya de­­­yib. On­­­da mə­­­həb­­­bət öy­­­rən­­­cə­­­li şey­­­di. Gu­­­ya onu se­­­vən­­­lə­­­ri o da se­­­vir - borc­­lu qal­­­ma­­­ğı qə­­­ba­­­hət sa­­­yır. Özü­­­nə söz ve­­­rib, əbə­­­diy­­­yət bo­­­yu bu ba­­­rə­­­də heç kə­­­sə yox de­­­mə­­­mə­­­li. Ar­­­tıq bu­­­nu özü­­­nə və­­­zi­­­fə bi­­­lir. Axı, nə olan şey­­­di on­­­da­­­kı - heç kə­­­sin kön­­­lü­­­nü qır­­­ma­­­ma­­­lı! Lev Tols­­toy zə­­­rif çöh­­­rə­­­li bu "ye­­­ka­­­te­­­ri­­­na" qa­­­dın­­­la ha­­­mı­­­nı sə­­­da­­­qət­­­siz­­­lik­­­lə­­­rə sü­­­rük­­­lə­­­yib. "An­­­na Ka­­­re­­­ni­­­na"nı oxu­­­muş tək ki­­­şi­­­lər göy­­­də An­­­na­­­nın­­­dı. On­­­lar­­­la ün­­­siy­­­yət qor­­­xu­­­suz-hür­­­kü­­­süz­­­dür. Bəl­­­kə də dün­­­ya­­­nın bü­­­tün qi­­­tə­­­lə­­­rin­­­də onun yat­­­dı­­­ğı-se­­­viş­­­di­­­yi ca­­­van­­­lar olub. Ara­­­la­­­rın­­­da hət­­­ta zən­­­ci­­­si də var. Am­­­ma An­­­na zən­­­ci ba­­­la­­­la­­­rı­­­nı da Tols­­to­­­yun nə­­­və­­­lə­­­ri sa­­­yır.

Yox, An­­­na mə­­­ni şər­­­lə­­­yə də bi­­­lər, tut­­­du­­­ra da. Lev Tols­­toy­­­dan hə­­­ya edib, onun­­­la yat­­­ma­­­say­­­dım, inan, evim yı­­­xı­­­lar

Digər xəbərlər

Tehran Əlişanoğlu: "Əcəb, bu ölüm yalan ola..."

Qatilə didaktika dərsləri

Kənan Hacı: "Rafiq Tağının Sabirə tuşlanan piştovu"

Rafiq Tağının "Xural"a müsahibəsi

Kəramət Böyükçöl: "Rafiq Tağı günü..."

Şərhlər